Tekorten, hoge werkdruk en wachtlijsten in de Jeugdzorg

De focus op Covid-19 zorgde ervoor dat belangrijke zaken in het jeugdzorgsysteem onderbelicht zijn geweest. Deze situatie gaat ten koste van kwetsbare kinderen en jongeren. Dit uit zich in penibele situaties bij de Jeugdbescherming, enorme tekorten aan consulenten bij gemeenten, achterstanden bij gemeenten, hoge werkdruk in de zorg en lange wachtlijsten in dejeugdzorg. Hoe is dit probleem ontstaan en wat zijn onze verwachtingen voor de toekomst?

 

Het begin van de transitie in jeugdzorg

Sinds januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. Het hogere doel van deze decentralisatie was meer efficiëntie door het gebruik van één wettelijk kader en financieringssysteem. Ook werd er 450 miljoen euro bezuinigd op jeugdzorg. De volgende vijf uitgangspunten moesten bureaucratie tegengaan:

  • Preventie, inzet eigen kracht, systeem en netwerk
  • Opvoedkundig klimaat versterken in reguliere voorzieningen
  • Eerder de juiste hulp
  • Integrale zorg (één gezin, één plan, één regisseur)
  • Verminderen regeldruk zorgprofessionals

Jenneke IJzerman is Senior consultant bij de Quoratio Groep: “In 2011 was ik betrokken bij het onderzoek Eénmeting Ervaren Regeldruk. Conclusie was dat jongeren, ouderen en professionals sinds 2008 een toename van regeldruk ervoeren. Het beoogde risico dat stelselherziening tot nieuwe bronnen van regeldruk zou kunnen leiden, is daar al benoemd. Vanuit mijn werkzaamheden in 2015, bij de ondersteuning van de transitie in de ECD’s, bij zorginstellingen zag ik het beeld inderdaad niet rooskleuriger worden. Het is spijtig dat de regeldruk onverminderd actueel is en ten koste gaat van goede zorg aan een kwetsbare groep. Aan de jeugd: onze toekomst.”

In 2018 bleek uit de evaluatie van ZonMW dat de beoogde doelen nog niet gerealiseerd waren. In de jaren erna volgden rapport op rapport en tientallen brandbrieven. Wat voor lastenverlaging moest zorgen, bleek een administratief monster. Landelijk opererende zorgverleners hebben te maken met alle verschillende gemeenten. Met iedere gemeente moesten afspraken gemaakt worden met inachtneming van de specifieke regelgeving op gemeentelijk niveau.

Daarnaast zorgde het digitale landschap voor vertroebeling. In de ICT en gegevensuitwisseling zaten veel hobbels die zorgden voor vertragingen in toewijzingen, verantwoording en declaratie/facturatie. Op basis van bovengenoemde evaluatie is dan ook het Actieprogramma Zorg voor de Jeugd gestart.

 

Kwaliteit in het geding

Dit jaar constateren de inspectie Gezondheidszorg en jeugd (IGJ) en inspectie Justitie en Veiligheid (IJV) wederom dat te veel kinderen met jeugdbeschermingsmaatregelen niet tijdig passende hulp krijgen. Er zijn zesentwintigduizend kwetsbare gezinnen die tegen uitdagingen op meerdere leefgebieden aanlopen en hulp nodig hebben.

Vanuit de Quoratio Groep zien we onze klanten regelmatig worstelen met de vraag naar jeugdzorg en de aanwezige bureaucratie. Er moet meer gedaan worden in minder tijd en veelal is er nog geen sprake van een vertrouwensrelatie met de gemeenten. We worden regelmatig ingezet om registraties te corrigeren, achterstanden op toewijzingen weg te werken en in algemene zin de zorgadministratie te ontlasten.

Voor zorgwerkers staan de cliënt en het gezin centraal; daar ligt hun hart. Cliënten hebben hulp nodig en vaak last van meerdere problematieken. De administratieve rompslomp, bezuinigingen en verhoogde werkdruk hebben impact op het werkplezier. Ondertussen blijven de wachtlijsten bestaan, is er een hoog verloop van personeel en is er verhoudingsgewijs veel ziekteverzuim binnen de jeugdsector.

We zien steeds meer regionale samenwerking tussen jeugdzorginstellingen om de druk te verdelen (schaalvergroting). Ook zijn er jeugdinstellingen die onderdeel worden van een grotere zorginstelling (Curium als onderdeel van het LUMC) of fuseren (De bascule/Spirit zijn samen Levvel). Daarnaast werken ook gemeenten samen, waarbij zij op zorgregio-niveau contractafspraken maken.

 

Financiële tekorten

Bij gemeenten ontstaan financiële tekorten door de invoering van de jeugdwet en decentralisatie in 2015. Tachtig procent van de gemeenten hebben een tekort door hoge uitgaven aan het Sociaal Domein. Ook zij hebben last van de verhoogde administratieve lasten. Opvallend is dat de jeugdzorg flink gegroeid is; bij sommige gemeenten is er zelfs sprake van meer dan een verdubbeling (bron: CBS. De daling in 2020 wordt vermoedelijk veroorzaakt door de Corona-crisis, maar leidt mogelijk tot een extra piek in komende jaren vanwege verborgen leed. Zonder maatregelen zet deze stijgende trend zich waarschijnlijk voort.

2021-08_Blog-HC-Jeugdzorg-grafiek

Eind 2020 concludeerde Jeugdzorg Nederland dat het niet goed gaat met de jeugdhulp- en jeugdzorgaanbieders. Slechts de helft is financieel gezond en een derde van jeugdhulporganisaties maakt verlies. Het gaat hierbij vooral om de grote jeugdzorginstellingen.

De Arbitragecommissie maakte duidelijk dat er een flink tekort (1,9 miljard) is binnen de jeugdzorg en dat er daardoor geen goede zorg geleverd kan worden. Begin juni nam het demissionair kabinet dan ook het besluit om gemeenten 1,3 miljard euro extra te geven voor de jeugdzorg in. Dit is aanvullend op eerdere aanvullende toezeggingen en besparingsafspraken met gemeenten. Iedere gemeente krijgt een bedrag van vijfenveertigduizend tot zesenzestigduizend euro tot haar beschikking.

Het is nog onzeker of het extra budget voor de gemeenten daadwerkelijk gebruikt gaat worden voor de jeugdzorg. Dit is namelijk geen verplichting. Ook als het wel naar de jeugdzorg gaat, is nog onbekend of dit ook extra financiële ruimte voor de jeugdzorginstellingen oplevert.

 

Hoopvolle toekomst

Toch is er een sprankje hoop. Voor de meest urgente situaties binnen de jeugdzorg komt steeds meer aandacht. De hervorming van de jeugdzorg is gestart. VWS, VNG, BGZJ, cliëntorganisaties en beroepsverenigingen kijken samen waar het extra geld voor ingezet kan worden. Voor eind 2021 volgt de hervormingsagenda.

Trainee en ervaringsdeskundige Sayya van Santen heeft de jeugdzorg van dichtbij meegemaakt. “Jeugdzorg gaat me aan het hart, omdat ik het van dichtbij heb meegemaakt. Er zijn al een hoop verbeteringen ingevoerd als je het vergelijkt met mijn tijd als jeugdige. Toen was de zorg op je 18e klaar, ook al was jij als mens niet klaar. Hierdoor viel je in een enorm gat. Dat is nu gelukkig anders: jeugdzorg kan verlengd worden tot je 23e. Dit geeft een kind langer de kans zich te ontplooien. Iedere verandering brengt kinderziektes mee, maar hier mag de jeugd geen last van hebben. Ik hoop dan ook dat de hervorming soepel gaat.”

Het convenant “Bevorderen Continuïteit Jeugdhulp” van juli 2021 tussen partijen in de jeugdzorg, geeft de hulpvragers meer zekerheid. Doel van het convenant is de beschikbaarheid van jeugdhulp voor gezinnen vergroten. Dit moet gebeuren door continuïteitsrisico’s tijdig te signaleren of tijdig te voorkomen en waar nodig te beheersen. Het is een eerste stap om samen de verantwoordelijkheid te delen in de jeugdzorg. Lees het hele convenant hier.

Lastenvermindering op korte termijn

Het samenwerken en het creëren van vertrouwen resulteert hopelijk snel in een vermindering van de administratieve lasten in de jeugdzorg. De bevestiging van de specifieke kennis en expertise van instellingen en meer tijd voor de cliënt, zorgt mogelijk ook voor meer werkgeluk onder het zorgpersoneel. We hebben er (heel) voorzichtig vertrouwen in. De hervonden mondigheid van de sector gaat zorgen dat het goed gaat komen. In de tussentijd helpen we jullie graag mee om de lasten te verminderen.

Jenneke IJzerman
Jenneke is Projectleider/Senior consultant bij de Quoratio groep. Ze heeft ruimt 15 jaar ervaring in consulting en projectleiding in de sector waar haar hart ligt: de gezondheidszorg. Haar expertise zit op Quickscans, ECD/EPD implementaties, hardware migraties, trainingen verzorgen en proces optimalisaties in met name de GGZ en jeugdzorg.
Meer van deze auteur

Wellicht is dit ook interessant